Xét Nghiệm Ada

**1. Vai trò của xét nghiệm ADA trong hỗ trợ chẩn đoán bệnh lao**: Adenosine Deaminase (ADA) là một loại enzyme (men sinh học) có mặt trong hầu hết các tế bào của cơ thể, đặc biệt nhiều trong tế bào lympho T - nhóm tế bào bạch cầu đóng vai trò chính trong đáp ứng miễn dịch của cơ thể trước các tác nhân gây nhiễm trùng. Khi cơ thể bị nhiễm vi khuẩn lao (Mycobacterium tuberculosis), hệ miễn dịch sẽ được kích hoạt mạnh mẽ, khiến các tế bào lympho tăng hoạt động và giải phóng lượng lớn enzyme ADA. Chính vì vậy, việc đo nồng độ ADA trong các dịch sinh học (đặc biệt là dịch màng phổi) giúp bác sĩ có thể đánh giá khả năng nhiễm lao ngoài phổi, điển hình là lao màng phổi. Xét nghiệm ADA thường được chỉ định khi người bệnh có dịch màng phổi không rõ nguyên nhân, kèm theo triệu chứng nghi ngờ lao. Ngoài lao màng phổi, xét nghiệm này còn có giá trị hỗ trợ trong chẩn đoán lao màng não, lao màng tim, hoặc các bệnh nhiễm trùng mạn tính khác có liên quan đến đáp ứng miễn dịch tế bào. Điều quan trọng là xét nghiệm ADA không thay thế hoàn toàn cho xét nghiệm vi sinh như nuôi cấy vi khuẩn lao hoặc PCR lao, nhưng lại là xét nghiệm hỗ trợ rất hữu ích, nhất là trong các trường hợp dịch màng phổi âm tính với vi khuẩn lao mà bác sĩ vẫn nghi ngờ bệnh dựa trên biểu hiện lâm sàng. - Xét nghiệm ADA hỗ trợ chẩn đoán bệnh lao_ **2. Phương pháp thực hiện xét nghiệm ADA**: Hiện nay, có nhiều phương pháp để đo hoạt độ enzyme ADA trong mẫu dịch, trong đó phổ biến nhất là phương pháp Giusti - Galanti cùng với các kỹ thuật tự động hiện đại. **2.1. Phương pháp Giusti - Galanti (truyền thống, phổ biến nhất)**: **Nguyên lý**: Enzyme Adenosine Deaminase xúc tác phản ứng: Adenosine - Inosine + NH₃ (amoniac) - Lượng amoniac (NH₃) sinh ra trong phản ứng này sẽ được đo thông qua phản ứng màu: khi kết hợp với phenol - hypochlorite, dung dịch sẽ chuyển sang màu xanh đặc trưng, sau đó được đo quang học ở bước sóng khoảng 620 nm để xác định nồng độ ADA. **Phương pháp này có ưu điểm**: - Độ tin cậy cao, giá trị tham chiếu được xác lập rõ ràng. - Quy trình chuẩn, phù hợp với điều kiện labo tại Việt Nam. **2.2. Các phương pháp hiện đại khác**: - Để tăng độ chính xác và rút ngắn thời gian trả kết quả, nhiều phòng xét nghiệm hiện nay - trong đó có Medic Sài Gòn Đà Nẵng - đã ứng dụng các kỹ thuật hiện đại: - Phương pháp đo huỳnh quang: Dựa trên phản ứng phát sáng của các hợp chất trung gian. - Phương pháp điện hóa: Đo sự thay đổi dòng điện khi enzyme xúc tác phản ứng. - Phương pháp tự động hóa bằng máy sinh hóa: Giúp kiểm tra nhanh, chính xác, giảm sai số do thao tác thủ công. Các phương pháp mới này vẫn dựa trên nguyên lý enzyme xúc tác, nhưng quá trình đo hoàn toàn tự động, rút ngắn thời gian phân tích còn vài phút, đồng thời đảm bảo tính ổn định và độ nhạy cao hơn. **3. Mẫu xét nghiệm và quy trình lấy mẫu ADA**: - Loại mẫu xét nghiệm: Dịch màng phổi (pleural fluid) là mẫu thường được sử dụng nhất. - Cách lấy mẫu: Dịch màng phổi được lấy bằng kỹ thuật chọc hút màng phổi (thoracentesis) - một thủ thuật an toàn, được thực hiện trong điều kiện vô khuẩn. - Xử lý mẫu: Sau khi thu thập, mẫu được ly tâm để loại bỏ cặn tế bào, sau đó bảo quản ở nhiệt độ 2-8°C nếu chưa xét nghiệm ngay. - Trong một số trường hợp đặc biệt, mẫu dịch não tủy (CSF) hoặc dịch màng tim cũng có thể được sử dụng để đo ADA khi nghi ngờ lao hệ thần kinh trung ương hoặc lao màng tim. Tại Medic Sài Gòn Đà Nẵng, toàn bộ quy trình lấy mẫu và xử lý đều được thực hiện bởi kỹ thuật viên chuyên khoa xét nghiệm, đảm bảo an toàn tuyệt đối, không gây đau đớn hay biến chứng cho người bệnh. **4. Khi nào cần thực hiện xét nghiệm ADA?**: Xét nghiệm ADA thường được bác sĩ chỉ định khi người bệnh có triệu chứng lâm sàng và hình ảnh nghi ngờ lao ngoài phổi, đặc biệt là khi có dịch màng phổi chưa rõ nguyên nhân. Các dấu hiệu gợi ý nên làm xét nghiệm ADA: - Ho kéo dài, đôi khi có đờm lẫn máu. - Sốt nhẹ, ớn lạnh, ra mồ hôi nhiều về đêm. - Sụt cân không rõ lý do. - Mệt mỏi, yếu sức, ăn kém. - Đau ngực, khó thở hoặc cảm giác nặng ngực. - Kết quả chụp X-quang, CT hoặc siêu âm ngực phát hiện tràn dịch màng phổi. - Khi nào cần thực hiện xét nghiệm ADA ?_ Trong các trường hợp này, bác sĩ sẽ chỉ định xét nghiệm ADA trên mẫu dịch màng phổi để xác định khả năng lao màng phổi. Giá trị ADA cao (thường >40 U/L) gợi ý mạnh đến nhiễm lao, đặc biệt khi kết hợp với triệu chứng lâm sàng và kết quả hình ảnh học. **5. Diễn giải kết quả xét nghiệm ADA**: Khi có kết quả xét nghiệm ADA, thường sẽ có 3 khả năng xảy ra: ADA tăng cao: Thường gặp trong các trường hợp lao màng phổi, lao màng não, lao màng tim, hoặc đôi khi trong viêm màng phổi do virus, viêm khớp dạng thấp, ung thư lympho. ADA bình thường hoặc thấp: Giảm khả năng mắc lao, tuy nhiên không loại trừ hoàn toàn - đặc biệt ở người bệnh có hệ miễn dịch yếu hoặc ở giai đoạn sớm. Giá trị chẩn đoán tham khảo: ADA > 40 U/L - Gợi ý mạnh đến lao màng phổi. ADA < 30 U/L - Lao ít khả năng xảy ra, cần xem xét nguyên nhân khác. Tuy nhiên, xét nghiệm ADA chỉ mang tín